مجمع حق بر شهر باهمستان در روز یکشنبه ۱۲ آذر ۱۳۹۶ همزمان با روز جهانی معلولان رویدادی را با عنوان «شهر بدون مانع» برگزار کرد. این رویداد که باهمکاری گروه‌ها و افراد مختلف از جمله کمپین معلولان، انجمن باور، بانک اطلاعات مناسب‌سازی، گروه دیده‌بان دادشهر، گروه بازچرخ، و گروه هنری بدن دیوانه در ساعت ۲ بعد از ظهر در پارک دانشجو واقع در ضلع جنوب شرقی چهارراه ولیعصر برگزار شد. در این گزارش به شرح این رویداد در سه بخش هماهنگی با گروه‌ها و نهادها، آماده‌سازی محل رویداد، و جزییات رویداد می‌پردازیم.
پیش از برگزاری رویداد
هماهنگی با گروه‌ها و نهادها
در اولین جلسات تشکیل کارگروه پیاده و دوچرخه در باهمستان، پیگیری فعالیت‌های باهمستان در این زمینه به بحث گذاشته شد. در این جلسات بازشدن نرده‌های چهارراه ولیعصر به عنوان هدف کوتاه‌مدت و تشکیل کمیته عابرپیاده و دوچرخه در شورای شهر به عنوان هدف بلندمدت انتخاب شد. در این راستا، بعد از بحث و بررسی گزینه‌های مختلف، برگزاری رویدادی در چهارراه ولیعصر در روز جهانی معلولان در دستور کار قرار گرفت. هدف این رویداد، که در ادامه «شهر بدون مانع» نام گرفت، یادآوری موانع موجود برای دسترسی گروه‌های مختلف به فضاهای شهری تعیین شد. در این راستا در جلسه ۲۵ مهرماه کارگروه برنامه‌ریزی برای هماهنگی با نماینده‌های شورای شهر، شهرداری، گروه‌های همکار، و اصحاب رسانه به ترتیب اولویت زمانی برنامه‌ریزی شد.
هماهنگی با شورای شهر و شهرداری
به دلیل حساسیت چهارراه ولیعصر هماهنگی با نهادهای رسمی برای برگزاری رویداد در اولویت قرار داده شد. از این رو، از یک سو با نماینده‌هایی از شورای شهر که از ابتدای تابستان در جریان فعالیت‌های باهمستان در زمینه حق عابرپیاده قرار گرفته بودند، ارتباط برقرار شد، و جلساتی با آقایان احمد مسجدجامعی، حجت نظری، و الهام فخاری هماهنگ شد. در جلسه با آقای احمد مسجدجامعی و از ایده‌ی کلی استقبال شد، و آقای حجت نظری ضمن استقبال، خواستار پیشنهاد باهمستان در زمینه چهارراه ولیعصر و جزییات رویداد شدند که در قالب پیوست درخواست برگزاری رویداد تحویل ایشان شد، و ایشان در یادداشتی بر نامه باهمستان از شهرداری منطقه ۱۱، خواستار هماهنگی و همکاری در برگزاری رویداد شدند. همچنین خانم الهام فخاری، طی نامه‌ای خطاب به شهرداری منطقه ۱۱، از اجرای این برنامه حمایت کردند و تصمیم گرفتند مسئله دسترسی شهر برای معلولان را در نطق پیش از دستور خود در جلسه شورای شهر در روز جهانی معلولان مطرح کنند. با تحویل نامه‌های اعضای محترم شورا به شهرداری، در جلسات برگزار شده در شهرداری منطقه ۱۱، شهردار محترم درخواست باهمستان را برای اجرا به معاونت ترافیک و معاونت اجتماعی ارجاع دادند و در نهایت چهارشنبه ۸ آذر موافقت نهایی برای برگزاری رویداد اعلام شد. با توجه به احتمال به درازا کشیده شدن فرایند هماهنگی با شهرداری و عدم تایید تا زمان برگزاری رویداد، به طور همزمان هماهنگی‌ها با شهرداری ناحیه ۱ منطقه ۱۱ و سرای محله انقلاب صورت گرفت، که با همکاری گروه دیده‌بان دادشهر، برگزاری رویداد مورد استقبال این نهادها قرار گرفته و به تایید آنها رسید. در کنار رفت و آمدها به شورای شهر برای هماهنگی با اعضای شورا ضمن آشنایی با کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورا، ایده مورد استقبال این کمیسیون به خصوص خانم فخاری قرار گرفت.
هماهنگی با گروه‌های همکار در برگزاری رویداد
همانند اقدامات پیشین باهمستان، همکاری با گروه‌های دیگر و فراهم آوردن زمینه همکاری برای گروه‌ها با دغدغه مشترک، بخش مهمی از تعریف رویداد شهر بدون مانع بود. از این رو، از ابتدا ضمن شناسایی و ارتباط مجدد با این گروه‌ها جلسات جداگانه با تک تک این گروه‌ها برگزار شد. به دلیل اهمیت موضوع شهر بدون مانع برای معلولان و فعالیت بیشتر این گروه‌ها بخش مهمی از این ارتباطات به این گروه‌ها اختصاص داده شد. در این راستا، در جلسه با نماینده گروه باور ضمن مطرح کردن ایده، بازدید مشترکی از چهارراه و محدودیت‌های آن صورت گرفت. مخالفت با باز شدن نرده‌ها به طور موقت در روز برگزاری رویداد و مسئله سردی احتمالی هوا از مسایلی بود که مطرح شد. در ادامه گروه‌های مناسب‌سازی، کمپین لایحه معلولین و انجمت رعد گروه‌های حقوق معلولانی بودند که در برگزاری رویداد مشارکت کردند. به علاوه، تلاش‌هایی برای ارتباط با سایر گروه‌ها با دغدغه مشترک در «شهر بدون مانع» صورت گرفت که نتیجه آن پیوستن گروه بازچرخ به این رویداد در قالب رکابزنی از پل سیدخندان تا چهارراه ولیعصر، و گروه هنری بدن دیوانه در قالب برگزاری پرفرمنس در روز رویداد و آقای فارسیجانی در قالب برگزاری نمایشگاه عکس بود.
هماهنگی با رسانه‌ها برای پوشش خبری رویداد
در هفته منتهی به روز رویداد، و بعد از قطعی شدن هماهنگی‌ها با شهرداری، ضمن تهیه پیش خبر برگزاری رویداد از خبرنگاران و اصحاب رسانه دعوت به عمل آمد که خبرنگاران روزنامه‌های جهان صنعت و همدلی و سایت‌های خبری صداوسیما، اسکان نیوز، و امرداد از جمله رسانه‌هایی بودند که ضمن حضور به پوشش خبری این رویداد پرداختند.
جزییات برگزاری رویداد
در روزهای قبل از رویداد تمرکز اعضای کارگروه پیاده و دوچرخه باهمستان بر هماهنگی‌های نهایی با شهرداری برای برگزاری رویداد و هماهنگی با گروه‌ها در زمینه نیازها و دغدغه‌های احتمالی بود. در این هماهنگی‌ها گروه هنری بدن دیوانه برای پرفرمنس خود در روز رویداد به تعداد صندلی چرخدار و عصا نیاز داشت که با هماهنگی صورت گرفته با موسسه رعد و پیگیری‌های موسسه باور، این وسایل برای روز رویداد تهیه شد. برای اطلاع رسانی رویداد علاوه بر اطلاع‌رسانی گسترده در فضای آنلاین و رسانه‌های اجتماعی، اطلاع رسانی هدفمند توسط نصب پوستر و پخش تراکت در موسسات فعال در زمینه حقوق معلولان (مانند رعد) سامانه حمل و نقل معلولان، چهارراه ولیعصر، پارک دانشجو، و سرای محله محلات پیرامون صورت گرفت. در نهایت بعد از هماهنگی‌هایی بسیار برنامه‌هایی که در روز رویداد در پارک دانشجو اتفاق افتاد عبارت بودند از:
گردهمایی در پارک دانشجو با حضور اعضای شورای شهر – مجری: باهمستان
مهمترین برنامه پیش‌بینی شده برای رویداد توسط باهمستان گردهمایی افراد دارای محدودیت حرکتی و فراهم آوردن امکان شنیده شدن توسط مسوولان و نمایندگان شهر بود. در این راستا، باهمستان با هماهنگی که با اعضای کمیسیون فرهنگی اجتماعی و معماری و شهرسازی شورای شهر از یک سو و فعالان و گروه‌های با محدودیت حرکتی انجام داده بود، امکان برگزاری این برنامه را فراهم آورد. آقایان حجت نظری، محمدجواد حق‌شناس، و حسن خلیل‌آبادی از کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهری و آقای محمد سالاری و زهرا نژادبهرام از کمیسیون معماری شهرسازی اعضای شورای شهری بودند که در این برنامه شرکت کردند. از طرف دیگر نمایندگان گروه‌های مختلف معلولان (باور، کمپین معلولان، مناسب سازی)، و گروه بازچرخ و افراد حاضر در برنامه با معلولیت‌ها و محدودیت‌های حرکتی متفاوت امکان به اشتراک گذاشتن تجارب و مطرح کردن خواسته‌های خود پیدا کردند. مشروح خواسته‌ها و وعده‌های مطرح شده در این برنامه در بخش بعدی این گزارش آورده شده است. نصب بنر بر روی ورودی زیرگذر واقع در وسط چهارراه ولیعصر – مجری: باهمستان به عنوان اعتراض به چهار سال ممنوعیت تحمیل شده به گروه‌های با محدودیت حرکتی، باهمستان در نظر داشت تا با نصب بنرهای ورود معلولان ممنوع، ورود سالمندان ممنوع، و ورود کودکان با کالسکه ممنوع، نادیده گرفته شدن حق این گروه‌ها را به سایر مردم و مسوولان یادآوری کنند؛ از این رو بنرهایی در ابعاد ۴x۳ متر با طراحی ساده علایم راهنمایی رانندگی طراحی شد که به دلیل محدودیت‌های مالی و سایر ملاحضات تنها بنر ورود معلولان ممنوع چاپ و برروی ورودی جنوبی BRT خیابان ولیعصر نصب شد. هرچند این حرکت به شکل اعتراضی و بدون هماهنگی با شهرداری صورت گرفته بود این بنر تا پنج روز بعد از برگزاری رویداد در محل نصب شده باقی ماند.
جمع‌اوری امضا در طومار درخواست تصویب لایحه‌ی معلولان در مجلس – مجری: کمپین معلولان
همزمان با برگزاری رویداد، بحث لایحه معلولان در مجلس مطرح بود و فعالان حقوق معلولان برای فشار آوردن به نمایندگان مجلس برای تصویب هر چه زودتر این لایحه کمپینی با عنوان کمپین تصویب لایحه جامع حمایت از حقوق معلولان تشکیل دادند. از این رو، فعالان این کمپین با مستقر شدن در مرکز تجمع این رویداد و قرار دادن طومار درخواست برای تصویب این لایحه از حاضران و عابران این محل دعوت به حمایت کردند. در نتیجه فعالیت‌های این گروه و پیگیری‌های تمامی فعالان حقوق معلولان این لایحه در کمتر از دو هفته بعد از برگزاری این رویداد به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.
برگزاری پرفمنس گروه بدن دیوانه – مجری: گروه بدن دیوانه به رهبری یاسر خاسب
یکی از تاثیرگذارترین برنامه‌های اجرا شده در این رویداد پرفمنس گروه بدن دیوانه بود. این گروه هنری به رهبری یاسر خاسب پرفرمنسی با مشارکت اعضای هنرمند اجرا کردند. هدف این پرفورمنس، نشان دادن محدودیت‌های گروه‌های با محدودیت حرکتی در چهارراه ولیعصر بود. در این اجرا هنرمندان با ویلچیر، عصا، و عصای نابینایان به سمت نرده‌های چهارراه ولیعصر رفته و در چالش با نرده‌ها بالاخره راه خود را باز کرده و از نرده‌ها عبور می‌کنند، و بعد از عبور چهار طرف میدان را با رعایت چراغ‌های راهنمایی عبور کرده و در نهایت در جلوی بنر ورود معلولان ممنوع نصب شده بر روی ورودی مترو جمع شده و در نهایت به پارک دانشجو بازگشتند. در مراحلی از اجرای این پرفورمنس، افراد معلول حاضر در رویداد به نشانه اعتراض به موانع شهری، به مشارکت در چالش با نرده‌ها پیوستند. با توجه به شلوغی تقاطع در ساعت اجرای رویداد، این اجرا با بهت و توجه حاضران و استفاده‌کنندگان متفاوت این تقاطع، از جمله ماشین‌ها و موتور‌های در حال تردد همراه بود.
رکابزنی از پل سیدخندان تا چهارراه ولیعصر – مجری: گروه بازچرخ
گروه بازچرخ که برای «بازتعریف مفاهیم از طریق بازگویی سفر» برنامه دوچرخه سواری در سه‌شنبه‌های هر هفته را اجرا می‌کند، از همان ابتدای مطرح شدن ایده رویداد با توجه به دغدغه مشترک و توجه به سایر ابعاد حرکت، به گروه برگزار کننده رویداد شهر بدون مانع پیوست. در همین راستا برنامه رکابزنی در خارج از تقویم برنامه‌های خود از پل سیدخندان تا چهارراه ولیعصر را همزمان با برگزاری رویداد در دستور کار خود قرار داد و دوچرخه‌سوارن از این طریق به گردهمایی واقع در پارک دانشجو پیوستند.
سایر برنامه‌ها
امیر فارسیجانی که پیش از این در نمایشگاهی با عنوان تاخوردگی در گالری تهران به مسئله دسترسی در چهارراه ولیعصر بعد از نصب نرده‌ها پرداخته بود، با مطرح شدن ایده رویداد شهر بدون مانع، برای همکاری اعلام آمادگی کرد و آثار خود را در این زمینه به نمایش مجدد گذاشت. علاوه بر این نمایشگاه محیطی، باهمستان با تهیه شابلون‌هایی فضاهای غیرقابل دسترس را در محدوده پارک دانشجو نشانه گذاری کرد. درخواست‌ها و وعده‌های مطرح شده در رویداد
همانطور که پیشتر عنوان شد، مهمترین بخش رویداد فراهم آمدن امکان مطرح کردن مطالبات گروه‌های با محدودیت حرکتی و پاسخگویی مسئولین شهری بود. در این بخش مهمترین مسائل و مطالبات مطرح شده عبارتند از:
- روز جهانی معلولان ماهیت اعتراضی دارد و نباید به شکل جشن‌های رایج برگزار شود؛
- چرا مشاور امور توان‌یابان شهرداری مشخص نمی‌شود؟
- برنامه‌ی شورا برای پیگیری مطالبات شهری افراد دارای معلولیت چیست؟
- نحوه پیگیری مطالبات در شهرداری باید مشخص شود؛
- دسترسی‌پذیری، اولین پیش‌شرط هر پیشرفت اجتماعی برای افراد دارای معلولیت است؛
- یک برنامه جامع خدمات شهری برای افراد معلول باید تهیه شود؛
- ستاد مناسب‌سازی شهر تهران کارایی لازم را ندارد؛
- طرح جامع شهر باید پیوست مناسب‌سازی فضای شهری برای معلولان داشته باشد؛
- گزارش در خصوص نحوه خدمات‌دهی بخش‌های مختلف شهرداری به افراد معلول باید تهیه شده و مورد بررسی قرار گیرد؛
- خطوط راهنمای نابینایان در پیادهروها غیر کارشناسی بوده و کارایی لازم را ندارد؛
- داربست‌ها و موانع موجود در ارتفاع میتواند صدمات جدی و آسیب‌های مغزی برای نابینایان به همراه داشته باشد؛
- سامانه حمل‌و‌نقل معلولان هم از نظر کمیت خودروها و هم کیفیت سرویس‌دهی دارای مسائل و مشکلات بسیاری است؛
- به جای گسترش اتوبان‌ها، باید پیادهروها برای دسترسی همه مناسب‌سازی شود؛
- نرده‌ها در فضاهای شهری انسانی نیستند.
وعده‌ها
در برابر این نکات مطرح شده توسط گروه‌های مختلف با نیازهای حرکتی ویژه، اعضای شورای شهر حاضر در رویداد نکات و وعده‌هایی را مطرح کردند که مهمترین آنها عبارتند از:
حجت نظری
- در خصوص عدم معرفی مشاور امور توان‌یابان، ما [اعضای شورای شهر] به شهردار پیشنهاد کردیم، این تاخیر را نشانه بی‌اهمیت بودن این موضوع قلمداد نکنید؛
- ما هم قول میدیم که از شهردار بخواهیم که در اولین فرصت فضایی مهیا کنند که توان‌یابان بهتر و بیشتر با مدیریت شهری ارتباط داشته باشند.
- در خصوص برنامه‌های شورا نقص قانون نداریم، اما در حوزه اجرا باکمبود و ایراد مواجهیم.
- متاسفانه رویکرد مدیریت شهری قبلی انسان محور نبوده و خودرو محور بوده و نه فقط برای توان‌یابان بلکه برای خردسالان و سالمندان و حتی برای زن و مرد جوان‌تر هم خیلی وقت ها تردد در این شهر دشوار است؛
- این رویکرد در مدیریت شهری جدید وجود ندارد و نظر بر این است که تا جایی که امکان دارد معابری که از قبل احداث شده را مجددا برای عبور عابرین آماده کنند و از این به بعد هم برای معابر از الگوهای انسان محور استفاده کنیم.
- شورا میتواند مکررا از مدیریت شهری بخواهد که مبتنی بر مقررات اقدام کنند و در زمانی که شاید خیلی کوتاه نباشد به شهری برسیم که برای همه افراد مناسب است.
- وظیفه شورا این است به نیازهایی که ممکن است در قوانین دیده نشده باشد بپردازد و در زمینه قوانین موجود بر حسن اجرای آن نظارت کنیم.
محمدجواد حق‌شناس
- متاسفانه توان‌یابان ما نمی‌توانند از این چهارراه عبور کنند و این خیلی تلخ است؛
- ما مهمترین نقطه شهرمان را از توان‌یابان گرفتیم و اجازه تردد به آنها نمی‌دهیم
- امیدوارم این روز نمادین فرصتی باشد که دوستانی که در شهرداری هستند بتوانند به این مهم توجه کنند؛
- من از شهرداران منطقه ۱۱ و ۶ خواهش میکنم که این مسئله را در دستور کار خود قرار دهند، در حداقل زمان ممکن فضا را به گونه‌ای مناسب‌سازی کنند که توان‌یابان بتوانند از این معبر استفاده کنند.
زهرا نژادبهرام
- آرزوی روزی که فضای شهری آنقدر مناسب باشد که هر معلول به تنهایی بتواند از همه ظرفیت‌های شهر استفاده کند.
- نیاز مناسب‌سازی تنها برای معلولان فیزیکی نیست… حتی افراد سالم هم ممکن است نتوانند از معابر این شهر استفاده کنند.
- متاسفانه این شهر برای مردان سالم بالغ طراحی شده است.
- ما به صورت جدی پیگیر تلاش برای نهضت مناسب‌سازی پیادهروها هستیم.
- شهرداری منطقه ۱۰ اعلام آمادگی کرده و منطقه ۱۲ در برخی محلات این کار را آغاز کرده است.
- محور دیگر ایجاد تاسیسات شهری برای همه شهروندان در همه شرایط است.
- قوانین زیادی وجود دارد اما نظارت کافی نیست.
- با توجه به وجود این همه قانون، چرا ما شاهد اجرای این قوانین نیستیم؟
- مهمترین موضوع مشکل در نظارت است یا نظارت‌کننده‌ها دانش کافی برای نظارت ندارند.
- امیدوارم روزی همه شما بتوانید از معابر استفاده کنید و به خاطر شما بقیه هم راحت بتوانند استفاده کنند.
- فکر نکنید فقط شما هستید سالمندان، زنان باردار کسانی که کالسکه دارند یا کیسه خرید به دست دارند هم نمی‌توانند از معابر استفاده کنند.
و اما بعد…
بعد از برگزاری رویداد، باهمستان از یک سو بر هماهنگی برای برگزاری جلسه با اعضای شورای شهر شرکت کننده در رویداد برای پیگیری خواست‌ها و وعده‌ها، و از سوی دیگری برگزاری جلسه با فعالان و گروه‌های مشارکت‌کننده در رویداد برای تشکیل هسته اولیه کارگروه سمن‌های کمیته عابرپیاده و دوچرخه شورای شهر متمرکز شده و این موضوعات در دستور کار کارگروه پیاده و دوچرخه باهمستان قرار گرفت.
عکس‌های برنامه
